Jaaroverzicht juli t/m december 2018 

In deel 2 van dit jaaroverzicht geven wij u graag een beeld van de werkzaamheden en bijzonderheden die het laatste half jaar zijn gepasseerd. Per maand wordt een omschrijving gegeven van de bijzondere feiten en ontwikkelingen, ondersteund door passend beeldmateriaal.

Mis in het vervolg niets van de werkzaamheden op de Tigerstelling door onze Facebook-pagina te liken. Hierop wordt elke zaterdag een overzicht in tekst en beeld gedeeld van de bijzonderheden van die afgelopen week. 

Juli

Deze maand kwam dan eindelijk een lang gekoesterde wens uit. De glasplaten voor de beide Seeburgtisches werden geleverd.

Voordat het zover was is er binnen en buiten de Bertha nog hard gewerkt. De verlichting langs de opgang werd aangesloten. Alleen tijdens de lange zomeravonden zal hier nog weinig van te zien zijn. Ook de trap langs de Bertha, richting de 424, moest voor de zoveelste keer hersteld worden. Binnen hebben de vrijwilligers een knap staaltje werk geleverd. De omloop in de centrale commandoruimte (Führungsraum) is zover gereed dat de bezoekers niet meer beneden langs de Seeburgtisches kunnen lopen. Er is een handige kanteltafel gebouwd waarop de glasplaten horizontaal gelegd konden worden om de zware platen vandaar af, met behulp van glasdragers, naar de tafels te kunnen verplaatsen.

Op 11 juli was het dan zover, de bedrukte glasplaten werden geleverd. De vrijwilligers hadden er een taaie haal aan om de panelen van circa 150 KG per stuk naar hun eindbestemming in de Bertha bunker te begeleiden. Je kunt het gerust de kroon op het werk noemen waarvan de kiem al enkele jaren geleden is gelegd. (Zonder andere vrijwilligers te kort te doen worden hieronder toch enkele vrijwilligers bij naam genoemd).

De eerste opzet, om tot de uiteindelijke glasplaten te komen, is gedaan door oud-voorzitter Lieuwe Kaspers. Dit resulteerde in een maquette die een korte periode in de Führungsraum heeft gelegen. Voor vervolg hierop hebben met name Klaas Wagenaar en Andre Zeijlemaker de afgelopen anderhalf jaar hard gewerkt aan de definitieve reconstructie van de Seeburgtisches. Deze glazen plottafels met een formaat van 195 x 195 cm zijn bedrukt, identiek aan de originele tafels, zoals die ten tijde van WOII dienst deden in de centrale commandobunker op de Tiger Stelling. Er is geprint op glas. Dit is verlijmd tussen twee panelen. Research en reconstructie van de originele bedrukking van de platen is gedaan door Klaas Wagenaar. De levering van de prepress kaarten en glazen tafels zijn mede mogelijk gemaakt door Vincent Zwart van Vz Vormgeving. 

Onze burgemeester, Bert Wassink, was ook super belangstellend en terecht want mede dankzij de steun van de gemeente Terschelling kon dit werk gerealiseerd worden.

Ook deze maand is buiten en in de Aggregaat bunker veel gebeurd. Het dak is bedekt met 2 lagen dakleer waarvan één laag met wortelbescherming erin. Daarna ging het zand er weer overheen. De stalen platen op de ingang zijn nu allemaal bevestigd, vluchtgang wordt opgemetseld en het deurmechanisme om de zware kanteldeur te openen is aangebracht. Binnenin werd er druk geschilderd. De (diesel) aggregaat, die uiteindelijk in deze bunker komt te staan, staat voorlopig nog in de garage maar wordt regelmatig even gestart en onderhouden.

Voor de Officieren bunker zijn de eerste (stapel) bedden gemaakt. Deze bunker staat nu, tijdens de openingstijden van het bezoekerscentrum, open voor bezoekers.

Het werk aan de G44 gaat gewoon door, maar de bunkerjongens hebben inmiddels ook hun oog laten vallen op alweer een nieuwe bunker, de G25, om die boven de grond te halen.

De vakantiemaanden betekenen ook spitsuur in de rondleidingen. Op topdagen soms zelfs 5 rondleidingen van 2 uur. Ook grote groepen komen langs. Is de groep groter dan 30 personen dan is de start niet in de G54 maar meestal op de buitenzit voor de Berghof.

Schoonmaak en onderhoud gaat gewoon door en uiteraard het nodige gebak.

Augustus

Op 11 augustus werd een volgende mijlpaal bereikt op de Tigerstelling. De 22.222^e betalende bezoeker in de rondleiding. Iris was de gelukkige en uit handen van onze voorzitter ontving zij een mooi boek. Het gaat hier over bezoekers in de rondleiding. Het bezoekerscentrum heeft, buiten het genoemde aantal om, ook al vele betalende bezoekers mogen ontvangen. Het was dan ook in de zomermaanden spitsuur op de stelling en in het bezoekerscentrum. Wij zijn daar héél trots op, maar ook blij met alle extra inkomsten.

In de Bertha krijgen de bureaus vorm en de omloop wordt geschilderd. Er worden verschillende deurposten en deuren aangebracht. Het rookgaskanaal in de aggregaatruimte van de Bertha wordt verder open- en schoongemaakt.

De Aggregaat bunker wordt steeds fraaier. De elektriciteit wordt vakkundig aangebracht en de wanden worden hersteld en krijgen een witte  kleur. Vele potten witsel en handen zijn er voor nodig. Jong en oud steken de handen uit de mouwen. Buiten is er hard gewerkt aan het opmetselen van de vluchtgang.

Tijdens het graven van een kabelgeul, langs de Aggregaat bunker richting de fundering van de Freya, is er gestuit op een fundering van een open geschutsopstelling. Deze werd voorzichtig blootgelegd en keurig verder afgewerkt met houtsnippers om het toonbaar te maken.

Het metselwerk aan de G44 is afgerond, een mooi pad naar de entree is gelegd en buiten is de grond afgewerkt. Onze jonge vrijwilligers hebben inmiddels al hun eerste stuk meubilair geplaatst.

Ondertussen zijn zij ook hard bezig bij de G25, vele emmers zand en puin zijn al uit deze bunker gehaald.

Aan de Udet Boje gaat Martin ondertussen onverstoorbaar door met schuren en slijpen. Regelmatig wordt hij hierbij “gecontroleerd” door zijn mede-vrijwilligers.

Vast wekelijkse werk, het zand-, blad-, stof-  en onkruidvrij maken van trappen, plateaus, bunkers en onderdelen. Het maaien is altijd in de vertrouwde handen van onze senior Herman. Ook worden de looppaden met regelmaat opnieuw bedekt met plagsel of houtsnippers zodat het er voor bezoekers altijd spic en span uitziet.

En we eindigen weer met de overheerlijke, Appelmeisjes, pofkes en peren- en appeltaart.

September

De werkzaamheden in de Aggregaat bunker gaan onverstoorbaar door. De planken voor het bekleden van de entree zijn geleverd en worden geschilderd. Ook het kleuren van de wanden nadert zijn einde. Bij de ingang wordt de elektriciteit vakkundig aangesloten. Op het dak bereikt de vluchtgang zijn gewenste hoogte.

Deze maand kreeg onze geweldige jeugdploeg de beloning voor al het werk wat zij voor de Stichting hebben gedaan. Hun eigen bunker.  De ploeg waarvan de naam steeds wisselt met de naam van de bunker waar zij aan het werk zijn, zoals de G61 ploeg – de G22 ploeg – de G44 ploeg en dan nu de G25 ploeg.  De G44 is vanaf nu alleen voor de boys. Met respect van alle volwassen vrijwilligers werd aan hen, tijdens de koffiepauze, een eigen sleutel overhandigd. Door een erehaag liepen zij daarna, trots, naar hun eigen bunker. In het Terschelling TV journaal van 5 oktober 2018 is hiervan een live verslag te zien. https://www.youtube.com/watch?v=uXYPtmT9TTk

Het graafwerk bij de G25 is, soms met hulp van de “Appeltaart”, inmiddels zover gevorderd dat Hille kon beginnen met het opmetselen van de scherfmuur. Ook is er begonnen met het uitgraven en bekleden van een loopgraaf richting de ingang van de bunker.

Onze Bertha bunker kampte helaas met een hardnekkige lekkage, vandaar dat besloten werd om het dak te gaan bekleden. Hiervoor zijn vele rollen dakleer nodig. Met een kraan zijn de pallets op het dak geplaatst waarna het dak ook nog een grote schoonmaakbeurt kreeg. Het rookgaskanaal is verder leeg en schoongemaakt en er wordt binnen nog steeds druk getimmerd.

De wilgenwand voor de Sleutel bunker is aan herstel toe. Gekozen is nu voor een stevige houten wand.

Het heeft even geduurd, maar daar zijn ze dan, de info panelen uitgevoerd in passend cortenstaal in opdracht van “Atlantikwall in het Waddengebied”. Dit is een samenwerkingsproject van culturele en natuurorganisaties en gemeenten. Mede mogelijk gemaakt door het Waddenfonds en de drie Waddenprovincies. Deze panelen kun je bij meerdere objecten in het Waddengebied tegenkomen. Op de stelling zijn ze geplaatst bij de ingang aan de kant van het Snijderspad en bij de ingang van de Hoofdweg.

Ook deze maand het nodige grond- en kabelwerk of worden er schuttersputringen voor de zoveelste keer verplaatst.

Voor de vrijwilligers waren er nieuwe werkshirts met een prachtig ontwerp, gemaakt door Vincent Kooyman en Vincent Zwart.

Het blijft druk met bezoekers op de Stelling en in het bezoekerscentrum, losse wandelaars krijgen geduldig uitleg door de aanwezige vrijwilligers.

Na het werk op de woensdagavonden is er nooit gebak maar wel een andere versnapering.

Oktober

Oktober bracht ons in de eerste weken nog prachtig nazomerweer. Dat kwam heel goed uit want het dak van de Bertha bunker moest bekleed worden en dat is prettiger op een droge ondergrond.

Tegen het einde van de maand werd het tijd om de palletkachel in de Berghof aan te steken. Dat ging niet zonder slag of stoot. Toen het ondanks de gebruiksaanwijzing niet wilde lukken moest de meester-stoker Cees er aan te pas komen en met succes. Vanaf dat moment werd het binnen koffiedrinken voor de vrijwilligers.

Het dak van de Bertha werd bekleed. Binnenin werd er gestart met het afdichten, in de aggregaatruimte, van de uitlaatschacht oftewel het rookgaskanaal. Ook werd er verder gewerkt aan deuren en deurposten. Buiten werd gestart met het uitdiepen van de  “loopgracht” om de Bertha heen.

De ingang van de Aggregaat bunker is prachtig geworden. Rondom bekleed met hout, wat een entree!

Op het bezoekerscentrum werden onze subsidieverstrekkers geëerd met een mooi wandbord en op het dak hebben de zonnepanelen een controlebeurt gekregen.

De entree van de G22 is nu helemaal klaar, inclusief trapleuning en vrij toegankelijk voor wandelaars. Buiten is nog wel het nodige groen gesnoeid.

De loopgraaf bij de G25 krijg vorm en gaat er prachtig uitzien. Ondertussen heeft onze G44 jeugdploeg zich weer gestort op een nieuw project. Een klein gaatje bij de G26 bunker werd binnen korte tijd een grote opening en het leeghalen kon beginnen. 

Na de vele rondleidingen vanuit de G54 werd het nodig om een grote schoonmaak te houden. Ook werd hier schilderwerk uitgevoerd. Hetzelfde geldt voor de Officieren bunker, waar schilderwerk werd uitgevoerd en er vloerdelen gelegd werden in het slaapgedeelte.

De houten wand voor de Sleutel bunker nadert zijn voltooiing en de eenzame strijder gaat onverschrokken door met zijn project Udet Boje.

Grondwerk, grasmaaien, schoonmaken blijft een continu werk, net als het regelmatig terugkerende gebak. Het verveelt nooit.

November

November bracht ons buiten een soms snerpend oostenwindje ook misschien wel veel toekomstige nieuwe en jeugdige vrijwilligers. De groepen 3 en 4 van het Hunnighouwersgat, de OBS uit Midsland, kwamen voor een bezoek naar de Tiger Stelling. Wat vonden ze het spannend en wat wisten ze er best al veel van. Hoe jong ze ook zijn ze hadden echt al een boodschappentas vol goeie vragen mee. Geweldig en misschien is het bunkervuurtje wel aangewakkerd.

11 November stond dit jaar voor het eerst in het teken van een Open Bunkerdag voor Eilanders (Schyllingers). Wat was het een ontzettend geslaagde dag. Hartstikke veel belangstelling zo’n 350 mensen, geen regen. Wel veel verhalen, prachtige reacties, herinneringen, roggebrood met bargskop, potsjekoek. Eilanders en vrijwilligers hebben er met elkaar een geweldig “warm” gevoel aan over gehouden.

Het werk ging ook deze maand onverdroten voort.

De Aggregaat bunker wordt echt een plaatje. Het schilderwerk is klaar, de stofzuiger werd er doorheen gehaald en er wordt gewerkt aan de verdere inrichting. De zware deur bij de ingang is aangepast. Waar eerst een slinger nodig was om de loodzware deur open te krijgen, is het nu mogelijk om met een simpele sleutelbeweging de deur gemotoriseerd open te maken. Ook zijn er voorbereidingen gedaan voor het plaatsen van een stoellift.

Buiten de Bertha is de loopgracht om de bunker op diepte gebracht, met snippers bedekt en een mooi wandelpad geworden. Binnen wordt de afscherming van het rookgaskanaal goed zichtbaar, er is een ventilator in geplaatst voor de luchtcirculatie. Mooi stukje vakwerk.

De Officieren slaapkamer is van een mooie houten vloer voorzien en de bedden zijn geplaatst.

De houten wand voor de Sleutel bunker is af en het ziet er weer fraai uit.

De houten loopgraaf van de G25 is ook gereed. Dat kan van de G26 nog niet gezegd worden. Vele emmers zand en puin moeten daar nog uit verwijderd worden. Maar dat is voor onze G44 kanjers geen probleem.

Voor het grondwerk hebben wij hulp gekregen van groot materieel, ook zijn er bergen snippers op de stelling afgeleverd dat direct werd uitgereden over het terrein en de paden. De snippers kwamen als geroepen want de sporen van het droogteseizoen waren volop zichtbaar. Ook zijn de nodige bomen en takken gesnoeid om het geheel winterklaar te maken.

De paravaan, vliegtuigmotor en propeller die voor het bezoekerscentrum stonden hebben een definitieve plek gekregen in de museumtuin tegenover de Udet Boje.

Op het dak van het bezoekerscentrum zijn extra zonnepanelen bijgeplaatst om nog meer eigen energie op te kunnen wekken.

Het lekkers deze maand was buiten gebak ook overheerlijke bonbons. Wat worden de vrijwilligers toch verwend.

December

Het loopt tegen het einde van het jaar en het werk op de stelling gaat onverstoorbaar door. Bekijkt u vooral de foto’s onderaan deze maand nog eens aandachtig. Bedenk dan dat alle vrijwilligers die u op de foto ziet, volkomen belangeloos, hun onvermoeibare inzet tonen om de Tiger Stelling weer in zijn, min of meer, oorspronkelijke staat te herstellen. Zonder hun inzet zou het onmogelijk zijn om de doelstelling van de Stichting Bunkerbehoud Terschelling te halen. Stichting Bunkerbehoud Terschelling stelt zich namelijk ten doel om erfgoed uit de Tweede Wereldoorlog, dat o.a. op de Tiger Stelling is achtergebleven, te behouden en voor het publiek toegankelijk te maken. Door herstel en openstelling van een aantal gebouwen en bunkers uit deze periode laten wij de inwoners en bezoekers van het eiland kennismaken met de oorlogshistorie van het Waddeneiland Terschelling.

Dit jaar was er een bijzonder mooi initiatief, van een aantal van onze vrijwilligers, om voor het eerst lichtjes te plaatsen op graven van slachtoffers uit de tweede Wereldoorlog, op de Oorlogsbegraafplaats op West-Terschelling. In een hele korte tijd hebben Jaap Spits en André Zeijlemaker dit kunnen organiseren. Op kerstavond werden er door een groep van 25 personen lichtjes geplaatst op graven van hen die, in WOII, gevallen zijn voor onze vrijheid. Het werd een indrukwekkende gebeurtenis.

Ook was de Tiger Stelling dit jaar opgenomen in de jaarlijkse kerstwandeling op 2^e Kerstdag. De vele deelnemers liepen een ronde over de stelling, waarvan sommigen zelfs de Tiger Stelling pas voor de  eerste keer bezochten. De Tiger Stelling had een prominente plek in deze traditionele kerstwandeling. Werkelijk geweldig en wat een machtige akoestiek van de cello’s in de G60. Mooi neergezet door Theater Compagnie Barrevoet van Terschelling.

De Tiger Stelling kleurde, héél kort, even winters wit. Gelukkig heeft Merel hiervan een paar mooie plaatjes geschoten die wij u niet willen onthouden.

Nu dan over het werk, want ook dat ging gewoon door.

In de Aggregaat bunker is inmiddels de stoellift geplaatst. Als alles straks klaar is kunnen ook mensen die slecht ter been zijn de dan aanwezige expositie bekijken.

Voor in de Bertha is de nodige communicatie- en zendapparatuur verzameld. Ook het schilder-, timmer- en elektriciteit- werk gaat nog door. Vloerroosters worden op maat gemaakt. Het wordt er steeds mooier. Ook de aanwezig benzine-aggregaat wordt aan een inspectie onderworpen. In de archiefruimte wordt gestart met het inventariseren en registreren van het historische materiaal. Ook door particulieren aan ons geschonken of in bruikleen gegeven materialen worden nauwkeurig geregistreerd.

Veiligheid boven alles. Luc dekt de lichtbak van de Wache bunker, de G36, af.

Het terrein voor de garage kreeg een opruim beurt. Materialen werd, met behulp van zwaar materieel, verplaatst over de stelling. Een deel van het terrein werd herbestraat.

Veel grondwerk dit keer. Een enkele den werd verwijderd en daar waar mogelijk alles gelijk versnipperd. De herfst brengt ook heel veel bladeren en spoelt met regelmaat bedekking van paden weg. Wekelijks herstel is dan ook nodig. Maar na afloop van het werk ziet alles er weer top uit.

De G61 werd ontdaan van de buizen die daar lagen opgeslagen. Bezoekers kunnen veilig door deze bunker lopen.

In de G26 gaat onze G44 jeugdploeg gewoon door en na afloop lekker uitrusten in hun eigen bunker. Ondertussen lijkt daar alweer een nieuw project aan te komen. De G17 werd aan een schouw onderworpen en ook daar veel puin, kippengaas en prikkeldraad.

Dan de Udet Boje, dankzij een financiële impuls uit het Mienskipsfûns van de Provincie Fryslân kan ook dit fantastische herstelproject de komende tijd worden opgepakt. Daar zijn we natuurlijk superblij mee.

Verder werd de Telefoon bunker van een schitterende nieuwe deur voorzien. In de garage heeft Hille het staartwiel van een Engelse Whitley bommenwerper, in 1941 neergestort op de Boschplaat, weer netjes in de verf gezet. In de Officieren bunker staan de bedden er prachtig bij.

We eindigen deze maand dit schitterde bunkerjaar 2018 met het nogmaals in het zonnetje zetten van al onze vrijwilligers. Te beginnen met de vrijwilligers die het bezoekerscentrum draaiende houden. Deze dames en heren zijn een onmisbare schakel tussen bezoekers en de rondleiders. Zij zijn het visite kaartje van de stelling. Alle rondleiders die dit jaar weer een kleine 9000 betalende bezoekers hebben rondgeleid. Toppers! Maar uiteraard ook alle zwoegers, Schyllingers, Eilanders, badgasten, jong, oud, man of vrouw, jullie vormen allemaal Stichting Bunker Behoud Terschelling.

Op naar een succesvol bunkerjaar 2019!